ધનતેરસ પર ભારતીય રિઝર્વ બેંકે અહેવાલ આપ્યો કે તેમણે લંડનની બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડની તિજોરીમાંથી 102 ટન સોનું દેશની અંદર સુરક્ષિત સ્થળોએ ખસેડ્યું છે.

વિદેશી મુદ્રા ભંડારના સંચાલન અંગેના નવા અહેવાલમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે, સપ્ટેમ્બરના અંતમાં RBI પાસે રહેલા 855 ટન સોનામાંથી 510.5 ટન સોનાને દેશમાં સુરક્ષિત કસ્ટડીમાં રાખવામાં આવ્યું હતું.

સપ્ટેમ્બર 2022થી અત્યાર સુધીમાં દેશમાં 214 ટન સોનું લાવવામાં આવ્યું છે. વિશ્વભરમાં વધી રહેલા ભૌગોલિક રાજકીય તણાવ વચ્ચે સરકાર સોનાને સુરક્ષિત રાખવા માગે છે. સરકારમાં ઘણા લોકો માને છે કે ઘરે સોનું રાખવું વધુ સુરક્ષિત છે.

આ પહેલા 31 મેના રોજ એક રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે, યુકેથી 100 ટન સોનું ભારતમાં લાવવામાં આવ્યું છે. 1990ના દાયકાની શરૂઆતમાં ભારતની આર્થિક સ્થિતિ નબળી પડી અને તેમણે તેમનું સોનું ગીરવે મૂકવું પડ્યું. આટલું સોનું ભારતમાં પાછું આવ્યું હોય તેવો આ પ્રથમ પ્રસંગ હતો.

ગત વખતની જેમ, આરબીઆઈ અને સરકારે દેશમાં સોનું લાવવા માટે વિશેષ વિમાન અને સુરક્ષા વ્યવસ્થા સાથે ગુપ્ત મિશન ચલાવ્યું હતું. સોનાને સુરક્ષિત રાખવા માટે કોઈ પણ પ્રકારની માહિતી લીક ન થાય તેનું ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું.

RBI માત્ર ભારતમાં જ નહીં વિદેશમાં પણ સોનું રાખે છે. તમામ દેશોની સેન્ટ્રલ બેંકો સોનું અલગ અલગ જગ્યાએ રાખવા માગે છે, જેથી જોખમ ઘટાડી શકાય. સૌ પ્રથમ સોનાની સલામતીને ધ્યાનમાં રાખવામાં આવે છે.

જો આપત્તિ કે રાજકીય અસ્થિરતાના કારણે ભારતમાં આર્થિક સ્થિતિ બગડે તો તેને દૂર કરવા વિદેશમાં રાખવામાં આવેલ સોનું કામમાં આવે છે. કુદરતી આફતો પણ સોનાના ભંડારને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. સોનું અલગ-અલગ જગ્યાએ રાખવાથી આ જોખમ ઓછું થાય છે.

બ્રિટનની બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ પરંપરાગત રીતે ઘણી કેન્દ્રીય બેંકો માટે સોનાનો ભંડાર છે. ભારતની આઝાદી પહેલા લંડનમાં સોનાનો કેટલોક જથ્થો સંગ્રહિત છે, કારણ કે આઝાદી પહેલા બ્રિટને ભારતનું સોનું બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડમાં રાખ્યું હતું. તેથી આઝાદી પછી પણ ભારતે લંડનમાં થોડું સોનું રાખ્યું હતું.

હવે, 324 ટન સોનું બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ અને બેંક ફોર ઈન્ટરનેશનલ સેટલમેન્ટની સલામત કસ્ટડીમાં રાખવામાં આવ્યું છે. ઘણા દેશો બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડમાં તેમનું સોનું રાખે છે. તે ન્યુયોર્ક ફેડરલ રિઝર્વ પછી બીજા ક્રમનું સૌથી મોટું ગોલ્ડ કસ્ટોડિયન છે.

બુલિયન વેરહાઉસ- 1697 માં બાંધવામાં આવ્યું હતું અને બાદમાં બ્રાઝિલથી ઓસ્ટ્રેલિયા અને કેલિફોર્નિયાથી દક્ષિણ આફ્રિકા સુધી સોનાનો સંગ્રહ કરવા માટે વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાં અંદાજે 4 લાખ સોનાની લગડીઓ છે. સપ્ટેમ્બરમાં આ તિજોરીઓમાં લગભગ 5,350 ટન સોનું હતું.

જો કોઈ દેશનું ચલણ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે નબળું પડે છે, તો સોનાનો ભંડાર તે દેશની ખરીદ શક્તિ અને તેની આર્થિક સ્થિરતા જાળવવામાં મદદ કરે છે. 1991 માં જ્યારે ભારતની અર્થવ્યવસ્થા ડૂબી રહી હતી અને તેની પાસે માલની આયાત કરવા માટે ડોલર ન હતા, ત્યારે તેમણે સોનું ગીરવે મૂકીને નાણાં એકત્ર કર્યા અને આ નાણાકીય કટોકટીમાંથી બહાર આવ્યા.

પુષ્કળ અનામત હોવાનો અર્થ એ છે કે દેશની અર્થવ્યવસ્થા મજબૂત છે. તે એ પણ દર્શાવે છે કે દેશ તેના નાણાંનું સારી રીતે સંચાલન કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, અન્ય દેશો અને વૈશ્વિક નાણાકીય સંસ્થાઓ તે દેશ પર વધુ વિશ્વાસ કરે છે. ગોલ્ડ રિઝર્વ કોઈપણ દેશના ચલણ મૂલ્યને ટેકો આપવા માટે નક્કર સંપત્તિ પ્રદાન કરે છે.