ચંદ્રયાન-2ના લોન્ચિંગના 3 વર્ષ, 11 મહિના અને 23 દિવસ પછી ભારતે શુક્રવારે ચંદ્રયાન-3 મિશન લોન્ચ કર્યું. તેને બાહુબલી રોકેટ LVM3-M4 દ્વારા આંધ્રપ્રદેશના શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી બપોરે 2.35 કલાકે અવકાશમાં મોકલવામાં આવ્યું છે. ઈસરોના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથ અન્ય વૈજ્ઞાનિકો સાથે મિશન કંટ્રોલ રૂમમાં છે.

ચંદ્રયાન-3 અવકાશયાનમાં ત્રણ લેન્ડર/રોવર અને પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ છે. લગભગ 40 દિવસ પછી એટલે કે 23 કે 24 ઓગસ્ટે લેન્ડર અને રોવર ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઊતરશે. આ બંને 14 દિવસ સુધી ચંદ્ર પર પ્રયોગ કરશે, જ્યારે પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં રહીને પૃથ્વી પરથી આવતાં રેડિયેશનનો અભ્યાસ કરશે. મિશન દ્વારા, ISRO એ શોધી કાઢશે કે ચંદ્રની સપાટી કેટલી સિસ્મિક છે, માટી અને ધૂળનો અભ્યાસ કરવામાં આવશે.

ભારત આવું કરનાર ચોથો દેશ બની જશે
જો આ મિશન સફળ થશે તો ભારત આવું કરનાર અમેરિકા, રશિયા અને ચીન પછી ચોથો દેશ બની જશે. અમેરિકા અને રશિયા બંને ચંદ્ર પર સફળતાપૂર્વક ઉતર્યા તે પહેલા ઘણા અવકાશયાન ક્રેશ થયા હતા. 2013માં ચાંગ ઈ-3 મિશન સાથેના પ્રથમ પ્રયાસમાં સફળ થનાર ચીન એકમાત્ર દેશ છે.

ચંદ્રયાન-3 આદિપુરુષ ફિલ્મના બજેટ કરતાં સસ્તું
ચંદ્રયાન-3નું બજેટ લગભગ 615 કરોડ રૂપિયા છે જ્યારે તાજેતરની ફિલ્મ આદિપુરુષની કોસ્ટ 700 કરોડ રૂપિયા હતી. એટલે કે ચંદ્રયાન-3 આ ફિલ્મની કિંમત કરતાં લગભગ 85 કરોડ રૂપિયા સસ્તું છે. આના 4 વર્ષ પહેલાં મોકલવામાં આવેલ ચંદ્રયાન 2 ની કિંમત પણ 603 કરોડ રૂપિયા હતી. જો કે, તેના લોન્ચિંગ પર પણ 375 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો હતો.

14 જુલાઈ 2023નો દિવસ સુવર્ણ અક્ષરે લખવામાં આવશે
ચંદ્રયાન-3ના લોન્ચિંગ પહેલા પીએમ મોદીએ મિશનની શુભેચ્છા પાઠવી હતી. ભારતના અવકાશ ક્ષેત્રમાં 14 જુલાઈ 2023ની તારીખ હંમેશા સુવર્ણ અક્ષરોમાં અંકિત રહેશે. અમારું ત્રીજું ચંદ્ર મિશન ચંદ્રયાન-3 તેની યાત્રાએ રવાના થશે. આ મિશન આપણા રાષ્ટ્રની આશાઓ અને સપનાઓને આગળ વધારશે. ચંદ્રયાન-3 મિશન માટે શુભેચ્છાઓ!

લોન્ચિંગ ઓનલાઈન અને ટીવી પર લાઈવ જોઈ શકશે
ચંદ્રયાન-3નું પ્રક્ષેપણ ઈસરોની સત્તાવાર વેબસાઈટ અને યુટ્યૂબ ચેનલ પર લાઈવ બતાવવામાં આવશે. તમે દૂરદર્શન પર ચંદ્રયાન-3નું લાઈવ પ્રક્ષેપણ પણ જોઈ શકો છો. જે લોકો સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર ખાતે લોન્ચ વ્યૂ ગેલેરીમાંથી પ્રક્ષેપણને લાઈવ જોવા માગે છે તેમના માટે સ્પેસ એજન્સીએ ivg.shar.gov.in/ પર રજિસ્ટ્રેશન શરૂ કર્યું હતું. હવે રજિસ્ટ્રેશન બંધ છે.

હવે ચંદ્રયાન મિશન સંબંધિત 4 મહત્ત્વપૂર્ણ સવાલો :

1. આ મિશનથી ભારતને શું ફાયદો થશે?
ઈસરોના પૂર્વ વૈજ્ઞાનિક મનીષ પુરોહિતનું કહેવું છે કે આ મિશન દ્વારા ભારત દુનિયાને જણાવવા માંગે છે કે તેની પાસે ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરવાની અને ત્યાં રોવર ચલાવવાની ક્ષમતા છે. આનાથી ભારત પર વિશ્વનો વિશ્વાસ વધશે જે કોમર્શિયલ બિઝનેસ વધારવામાં મદદ કરશે. ભારત તેના હેવી લિફ્ટ લોન્ચ વ્હીકલ LVM3-M4થી ચંદ્રયાન લોન્ચ કરશે. ભારત આ વાહનની ક્ષમતા દુનિયાને બતાવી ચૂક્યું છે.

અગાઉ એમેઝોનના સ્થાપક જેફ બેઝોસની કંપની ‘બ્લુ ઓરિજિન’એ ISROના LVM3 રોકેટનો ઉપયોગ કરવામાં રસ દાખવ્યો હતો. બ્લુ ઓરિજિન વ્યાપારી અને પ્રવાસન હેતુઓ માટે LVM3નો ઉપયોગ કરવા માંગે છે. LVM3 દ્વારા, બ્લુ ઓરિજિન તેના ક્રૂ કેપ્સ્યુલને આયોજિત લો અર્થ ઓર્બિટ (LEO) સ્પેસ સ્ટેશન પર લઈ જશે.

2. મિશનને માત્ર દક્ષિણ ધ્રુવ પર જ કેમ મોકલવામાં આવી રહ્યું છે?
ચંદ્રના ધ્રુવીય પ્રદેશો અન્ય પ્રદેશો કરતાં તદ્દન અલગ છે. અહીં ઘણા ભાગો છે જ્યાં સૂર્યપ્રકાશ ક્યારેય પહોંચતો નથી અને તાપમાન -200 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી નીચે જાય છે. આવી સ્થિતિમાં, વૈજ્ઞાનિકોનું અનુમાન છે કે બરફના રૂપમાં હજુ પણ પાણી હાજર હોઈ શકે છે. ભારતના 2008ના ચંદ્રયાન-1 મિશનએ ચંદ્રની સપાટી પર પાણીની હાજરીનો સંકેત આપ્યો હતો.

આ મિશનની લેન્ડિંગ સાઇટ ચંદ્રયાન-2 જેવી જ છે. 70 ડિગ્રી અક્ષાંશ પર ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક. જો બધું બરાબર રહ્યું તો ચંદ્રયાન-3 ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક સોફ્ટ-લેન્ડ કરનાર વિશ્વનું પ્રથમ અવકાશયાન બનશે. ચંદ્ર પર ઊતરવા માટેના અગાઉના તમામ અવકાશયાન વિષુવવૃત્તીય પ્રદેશમાં​​​​​, ચંદ્ર વિષુવવૃત્તની ઉત્તર અથવા દક્ષિણમાં થોડા ડિગ્રી અક્ષાંશ પર ઊતર્યા છે

3. આ વખતે લેન્ડરમાં 5ને બદલે 4 એન્જિન શા માટે?
આ વખતે લેન્ડરના ચાર ખૂણા પર ચાર એન્જિન (થ્રસ્ટર્સ) હશે, પરંતુ છેલ્લી વખત વચ્ચેનું પાંચમું એન્જિન હટાવી દેવામાં આવ્યું છે. આ સિવાય ફાઈનલ લેન્ડિંગ માત્ર બે એન્જિનની મદદથી કરવામાં આવશે, જેથી બે એન્જિન ઈમર્જન્સીમાં કામ કરી શકે. ચંદ્રયાન 2 મિશનમાં છેલ્લી ક્ષણે પાંચમું એન્જિન ઉમેરવામાં આવ્યું હતું. એન્જિનને હટાવી દેવામાં આવ્યું છે જેથી વધુ ઈંધણ સાથે લઈ જઈ શકાય.

4. મિશન માત્ર 14 દિવસ માટે જ શા માટે હશે?
મનીષ પુરોહિતે જણાવ્યું કે ચંદ્ર પર 14 દિવસ રાત અને 14 દિવસ પ્રકાશ રહે છે. જ્યારે અહીં રાત હોય છે, ત્યારે તાપમાન -100 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે જાય છે. ચંદ્રયાનનું લેન્ડર અને રોવર તેમની સોલાર પેનલથી પાવર જનરેટ કરશે. એટલા માટે તેઓ 14 દિવસ સુધી પાવર જનરેટ કરશે પરંતુ રાત્રિના સમયે પાવર જનરેશન પ્રક્રિયા બંધ થઈ જશે. જો ત્યાં પાવર જનરેશન ન હોય, તો ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સખત ઠંડીનો સામનો કરી શકશે નહીં અને બગડી જશે.